To niezwykle charakterystyczne miejsce na terenie gorlickiego cmentarza parafialnego. Warto przypomnieć sobie, dlaczego jest nie tylko niezwykłe, ale i bardzo ważne.
Pomnik powstańców 1863 r. – twierdza obronna w czasie I wojny światowej
Powracamy dziś do publikacji „Gorlicki cmentarz” ks. Jana Wilka. W opisie cmentarza wyróżnia się m.in. historia tego niezwykłego pomnika, który był świadkiem wielu niezwykłych wydarzeń w naszym mieście. Inicjatywa do powstania pomnika sięga XIX wieku i wiąże się, zdaniem ks. Wilka z postacią ks. L. Ruczka, prałata tarnowskiego i posła do wiedeńskiej Rady Państwa oraz Wojciecha Biechońskiego. Jak czytamy w książce ks. Wilka:
(...) Pierwsze zabiegi o zorganizowanie zinstytucjonalizowanej opieki nad weteranami Powstania Styczniowego podjął w byłek Galicji ks. L. Ruczka (...) Wychodził z założenia, iż społeczeństwo ma obowiązek opieki materialnej nad nękanymi represjami carskimi powstańcami. Gdy więc po roku 1870 zaczęli z Sybiru powracać powstańcy, idea ks. Ruczki zaczęła się upowszechniać (...)
Należy przypuszczać, ze tak światły człowiek, powstaniec, równocześnie członek Rządu Powstańczego, Wojciech Biechoński, będąc spiritus movens wielu znakomitych akcji pośród grona ludzi swego czasu w Gorlicach, był też zaczynem działań na rzecz upamiętnienia Powstania i uczczenia tych, którzy do Powstania poszli z Galicji (...).
W rocznicę powstania organizowane były spotkania i nabożeństwa patriotyczne, ale dopiero w 1913 roku, w pięćdziesiątą rocznicę powstania, poświęcono pamiątkowy krzyż zlokalizowany na terenie gorlickiego cmentarza parafialnego. Z opisu zawartego w książce dowiadujemy się, że Krzyż powstańców powstał na podstawie projektu autorstwa Zygmunta Fedorskiego, staraniem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.
Zaledwie dwa lata po powstaniu, krzyż stał się jednym z miejsc, przy którym chronili się rosyjscy żołnierze. W czasie ofensywy z 1915 roku pocisk artyleryjski uderzył w pobliżu pomnika. To spowodowało złamanie krzyża u podstawy i jego powalenie. Do dziś oryginalny krzyż pozostaje w tej samej pozycji.
Symbol klęski, czy znak niezłomności?
Jak stwierdza ks. Wilk:
W takim stanie trwał dziesiątki lat i symbolizował klęskę.
Słowa te zostały napisane po uwzględnieniu faktu, że w setną rocznicę Powstania Styczniowego (1963) krzyż został odnowiony. Wtedy też pojawił się na nim nowy element: charakterystyczny łańcuch. Współczesny wygląd pomnika jest nieco zmieniony: krzyż wykonany z siatki, stojący w miejscu oryginalnego, jest efektem renowacji dokonanej w 2013 roku, w 150 rocznicę powstania. Dziś jest pamiątką trwania ideałów, które zawsze ostatecznie zwyciężają.
Więcej o pomniku przeczytacie we wspomnianej książce ks. Wilka, Gorlicki cmentarz, Gorlice 1995 ( s.61-63).
Krótkie informacje znajdziecie również na stronie UM Gorlice, na stronie fundacji Hereditas i na wielu stronach miłośników historii, którzy dzielą się zdjęciami i pocztówkami, których tematem był właśnie ten pomnik.
Do dziś poszukiwane są nowe zdjęcia tego miejsca, w szczególności te, które utrwaliły pierwotny wygląd pomnika z pierwszych dwóch lat jego istnienia. Choć istnieje przekonanie, że takie zdjęcia gdzieś istnieją, dziś nie mamy do nich dostępu.
Napisz komentarz
Komentarze