Piramidę Skrzyńskich w Zagórzanach czeka wielka przyszłość. Część 2

Przypomnijmy, że zaczęło się od banalnego pytania o możliwość usunięcia roślin, które nasiały się na Piramidzie.

Po rozmowie z Nadleśnictwem Gorlice wiedzieliśmy już, że temat usunięcia nasianych na pomnik drzewek jest tak naprawdę tylko kroplą w morzu potrzeb grobowca. Co jednak więcej, dowiedzieliśmy się, że w ostatnim czasie troska o zakonserwowanie tego obiektu zaczęła nabierać realnego kształtu. Chociaż od pomysłu do jego realizacji droga daleka, możemy dziś oficjalnie powiedzieć, że trwają bardzo zaawansowane prace nad przygotowaniem Piramidy do przyszłej konserwacji.
 

Na usunięciu siewek się nie skończy!

Zastępca Nadleśniczego Nadleśnictwa Gorlice, Konrad Barczyk powiedział nam, że sprawa Piramidy nie utknęła w martwym punkcie. Chociaż sami leśnicy wyrażają pełną gotowość i chęć współuczestniczenia w pracach nad zachowaniem tego obiektu, chcieliby, aby każdy krok podjęty w tym zakresie był nie tylko przemyślany, zgodny z prawem, ale także kierowany najlepszym dobrem obiektu. To oznacza zaś nie tylko konieczność przygotowania dokumentacji, projektu prac, czy omówienia spraw z konserwatorem. Konieczne jest także ustalenie faktycznych i prawnych podstaw całego tego działania i oczywiście zadbanie o finansowanie projektu. Tu zaś w grę mogą wchodzić naprawdę wysokie stawki. Wszystko konieczne jest  po to, by planowane prace zostały przeprowadzone profesjonalnie i dały trwałe efekty.

Mówiąc krótko: usunięcie sadzonek drzew, które już są widoczne mogłoby być pozornie bardzo proste, ale jednocześnie z wielu względów niewystarczające, a nawet destrukcyjne.
 

Jest jednak ktoś, kto jest gotowy przyjąć na siebie znaczący ciężar wspomnianego przedsięwzięcia.

Mowa o Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, które może w przyszłości stać się kołem zamachowym całego przedsięwzięcia. Jest to instytucja, której dyrektorem jest dr hab. Hubert Chudzio, prof. UP, człowiek niezwykle doświadczony przy realizacji podobnych projektów, a jednocześnie doskonale rozumiejący wagę tego problemu.
 

Znalazł chwilę na rozmowę z nami o Piramidzie Skrzyńskich i nie tylko.

Czy jest więc szansa na kompleksowy remont Piramidy? Kto może za to zapłacić i czy rzeczywiście usunięcie zwykłej sadzonki drzewa może być tak skomplikowaną operacją, jak opisało to wcześniej Nadleśnictwo Gorlice?

Oto, co usłyszeliśmy od Pana profesora Chudzio na temat możliwości przeprowadzenia prac przy zagórzańskiej Piramidzie Skrzyńskich:

Jako Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń UP od wielu lat angażujemy się w szeroko zakrojoną działalność na rzecz dokumentowania, a także renowacji obiektów, które są ważnymi świadkami przeszłości. Od lat, w ramach naszych prac realizujemy m.in. projekt opieki nad cmentarzami polskich Sybiraków w Afryce Wschodniej i Południowej, gdzie polska ludność cywilna po okropieństwach Sybiru w 1942 roku trafiła jako uchodźcy w liczbie około 20 tys. do 22 osiedli uchodźczych na czas wojny. 

Pozostało po nich do dziś kilkanaście cmentarzy w sześciu krajach Afryki. Właśnie w listopadzie 2022 roku odnowiliśmy kolejny z nich, tym razem w Ugandzie. Temat może wydawać się bardzo odległy, ale w czasie spotkań z Sybirakami i podsumowania kolejnych prac na rzecz zachowania pamięci o ich losach, widzimy, jak kolosalne ma to znaczenie.

Projekt, który zaczęliśmy realizować na terenie powiatu gorlickiego, dotyczy grobu jednego z premierów, a zarazem ministrów II RP, Aleksandra, hr. Skrzyńskiego jest szerszy i w naszych zadaniach nie obejmuje jedynie tego obiektu. Trzeba pamiętać, że przed przygotowaniem jakiegokolwiek obiektu do renowacji czy remontu konieczne jest zebranie jak największej liczby informacji o nim, o jego stanie i wszelkich kwestiach, które mogą mieć znaczenie dla przyszłych prac.

Pomysł na remont Piramidy Skrzyńskich jest częścią realizacji projektu związanego z ochroną grobów ministrów II RP znajdujących się w województwie małopolskim. Chodzi o zachowanie miejsc i pamięci po osobach, które miały kluczowe znaczenie dla odbudowy i utrwalenia państwowości polskiej po 1918 roku. Grób hrabiego Skrzyńskiego jest jedną z ponad 20 lokalizacji w Małopolsce, które objęliśmy już projektem inwentaryzacji w 2022 roku, finansowanym przez KPRM. 

Jednak sama idea jest znacznie szersza, bowiem z inicjatywy pana premiera Mateusza Morawieckiego jest obecnie realizowane zadanie  objęcia opieką wszystkich grobów ministrów II RP oraz ministrów rządów polskich na uchodźstwie. I tu fragmentem tego zadania, którego jako Centrum rozpoczęliśmy realizację, są groby ministrów w województwie małopolskim.

Rzeczywiście w przypadku Piramidy Skrzyńskich szczególnie istotne staje się rozwikłanie problemów natury własnościowej, określenie, czy i kiedy, obiekt ten może zostać wpisany do rejestru zabytków. To zaś oznacza konieczność podejmowania na całym etapie działania ścisłej współpracy z konserwatorem zabytków. 

Obecnie przygotowane zostały programy konserwatorskie dla obiektów, w tym dla Piramidy Skrzyńskich. To jedne z pierwszych dokumentów, które są niezbędne do realizacji przyszłych prac. Już teraz powstała też opinia dendrologiczna, na bazie której zostanie ścięte kilka drzew zagrażających bezpośrednio budowli w Zagórzanach. Nastąpi to bardzo szybko i ochroni piramidę z krzyżem. Konserwator, z którym współpracujemy nad przygotowaniem całości projektu, był już osobiście kilkakrotnie w Zagórzanach, ale wizyt będzie z pewnością więcej. 

Po wstępnych pracach nad zabezpieczeniem budowli przed dalszą degradacją, co już się dzieje, mam nadzieję, z dużą dozą pewności, że KPRM w 2023 roku przeznaczy znaczne środki na pełną renowację obiektu, a potrzeby niestety są duże. Gdy się bowiem dokładnie przyjrzy budowli, to można bez problemu zauważyć jak dużo jest pęknięć (choćby na ramionach krzyża), zawilgoceń i innych ubytków zagrażających istnieniu grobowca Skrzyńskich.

Jeśli wszystko poszłoby zgodnie z optymalnym scenariuszem, prace powinny być kontynuowane w 2023 roku. W każdym razie warto podkreślić na koniec, że planowana jest kompleksowa renowacja Grobowca Skrzyńskich w pełni zgodna z nowoczesną sztuką konserwatorską.

Odpowiedź ta, daje więc ogromne nadzieje na to, że konserwacja Piramidy Skrzyńskich jest realnym planem do realizacji, a nie tylko pomysłem sprowadzającym się do zadbania o ogólny wygląd zewnętrzny. Jeśli do prac rzeczywiście przystąpiono by w sposób kompleksowy, mogłoby to oznaczać m.in. konieczność otwarcia krypt i zaplanowania ewentualnych prac także nad samą konstrukcją piramidy.

Sprawa będzie z pewnością niezwykle interesująca, a my możemy tylko się cieszyć z tego, że na obecnym etapie widzimy, że dotychczasowe rozmowy o Piramidzie Skrzyńskich cechowało je głębokie zrozumienie potrzeb i problemów, które pojawiają się w związku z tym obiektem. Co więcej: problemy i potrzeby natychmiast otaczano propozycjami rozwiązań i wskazaniem konkretnych ścieżek, które mogą doprowadzić do przywrócenia temu miejscu pełni blasku.

Piramidę może więc czekać wielka przyszłość

Kiedy pojawią się nowe informacje na ten temat z pewnością Was o tym poinformujemy.