Piramidę Skrzyńskich w Zagórzanach czeka wielka przyszłość. Część 1

Zaczęło się jeszcze latem, kiedy zapraszaliśmy Was wszystkich do odwiedzenia tego nietypowego miejsca. Grobowiec rodziny Skrzyńskich jest nie tylko nietypową bryłą, ale także ważnym miejscem pamięci o znaczeniu ogólnopolskim.
To, co przy grobowcu rodziny Skrzyńskich zwraca szczególną uwagę, to bryła. Piramid już się nie buduje, ale w tym przypadku postanowiono przełamać konwenanse.

Pod koniec listopada dostaliśmy maila, który pociągnął za sobą lawinę telefonów i doprowadził do nowych, ciekawy ciekawych informacji o piramidzie. Jak się okazuje, już niedługo zrobi się tam tłoczno…
Pozwólcie jednak, że opowiemy Wam o tym po kolei.
Najpierw pojawiła się wiadomość od jednego z naszych Czytelników, której fragmenty możecie przeczytać poniżej:

Od ponad roku próbuję, przy udziale członków Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Gorlickiej, zainteresować różne instytucje stanem grobowca rodziny Skrzyńskich w Zagórzanach, w którym spoczywa minister spraw zagranicznych i premier rządu II Rzeczypospolitej Aleksander Skrzyński. 

W pierwszej kolejności chodzi o usunięcie roślin (wierzby, trawy), które zasiały się w szczelinach między blokami piaskowca na ścianach piramidy oraz na poziomej belce monumentalnego krzyża. Rośliny te w znaczący sposób przyczyniają się do destrukcji budowli rozsadzając szczeliny i  ułatwiając wnikanie wody w ściany budowli. 
W następnej kolejności chodzi o uszczelnienie spoin między blokami piaskowca. Przez te szczeliny woda wnika do przedsionka krypty grobowej i wnętrza grobowca. To, szczególnie w zimie, przyspiesza niszczenie budowli. 

Ze względu na swój unikalny charakter, to miejsce jest często odwiedzane przez turystów. Tymczasem grobowiec sprawia wrażenie zaniedbanego, a przecież nie ma takiego drugiego miejsca w Polsce. (…)

Następnie nasz Czytelnik opisuje stosunki własnościowe, które zgodnie z jego wiedzą, mogą wpływać na wskazanie podmiotu odpowiedzialnego za utrzymanie Piramidy:

Stan prawny budowli jest następujący: Grobowiec położony jest na gruncie Skarbu Państwa zarządzanym przez Nadleśnictwo Gorlice, które w sąsiedztwie ma swoją siedzibę. Grobowiec dotychczas nie był wpisany do rejestru zabytków. Trzydzieści lat temu Nadleśnictwo poddało go remontowi poprzez usuniecie mchów i porostów ze ścian, usunięcie drzewek, które zasiały się w szczelinach, wykonanie spoin między blokami piaskowca, zatarcie śladów po kulach karabinowych, które powstały po ostrzelaniu grobowca przez żołnierzy Armii Czerwonej w 1945 r. 

Kilka lat temu Nadleśnictwo urządziło duży skwer przed grobowcem, który jest  systematycznie pielęgnowany, a także parking. Niestety nie poddano remontowi samego grobowca, a czas zrobił swoje. W ubiegłym roku po interwencji w Nadleśnictwie i Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie Nadleśnictwo wykonało pewne prace (umyto ściany, poprawiono położenie naruszonych kamieni w ścianach) ale na tym poprzestano, nie wykonano najważniejszych prac zabezpieczających, o których mowa wyżej. (…)

Po uważnej lekturze całego listu niezwłocznie wykonaliśmy telefon bezpośrednio do Nadleśnictwa Gorlice, gdzie udało się bardzo szybko doprecyzować wiele informacji wskazanych w liście powyżej.
Zastępca Nadleśniczego, Konrad Barczyk powiedział nam, że Nadleśnictwo widzi pilną potrzebę wykonania prac renowacyjnych i konserwatorskich grobowca rodziny Skrzyńskich w Zagórzanach, ale sprawa ta wymaga uwzględnienia kilku okoliczności: 

Sprawa nie jest tak prosta, jakby mogło się wydawać. Rzeczywiście, w ostatnim czasie Nadleśnictwo, które jest zarządcą terenu, wykonało szereg prac związanych z utrzymaniem najbliższego otoczenia Piramidy-Grobowca. Chodzi tu w szczególności o wykonanie parkingu przy piramidzie, gdzie turyści mogą się zatrzymać. Następnie oporządzono skwer, wykonano elementy małej architektury, wysypano żwirem alejkę prowadzącą do grobowca oraz zadbano o coroczną pielęgnację otaczającej grobowiec zieleni. 
Jeśli jednak chodzi o sam grobowiec, pojawiają się istotne problemy.

Wiemy o roślinach, które nasiały się na grobowcu i od pewnego czasu rozwijają się na nim. Pomimo, że kilka lat temu, chyba w 2017 r.,  zleciliśmy lokalnej firmie kamieniarskiej z Gorlic oczyszczenie Piramidy z porastających mchów i brzóz oraz umycie i zabezpieczenie powierzchni grobowca preparatem do impregnacji  nagrobków piaskowcowych, proces zasiewania się roślinności w spoinach pomiędzy płytami pokrywającymi Piramidę pojawił się ponownie. Uważamy, że samo ich usuniecie, które może wydawać się bardzo łatwą czynnością, nie załatwi problemu. Grobowiec wymaga fachowej i kompleksowej konserwacji.  

I w tym miejscu sprawa się nieco komplikuje, bowiem status prawny grobowca nie jest do końca jasny. Teren,  na którym grobowiec jest położony stanowi własność Skarbu Państwa w zarządzie Nadleśnictwa Gorlice, sam grobowiec natomiast jest raczej własnością rodziny Skrzyńskich i ich potomków, i dodatkowo jest to grobowiec umownie „czynny, gdyż ostatni pochowek jaki miał w nim miejsce odbył się w latach 90-tych XX wieku. W grobowcu został wówczas pochowany,  zmarły  2 kwietnia 1994 r. Aleksander Maria hr Sobański - syn hr. Adama Sobańskiego i Marii ze Skrzyńskich hr. Sobańskiej – siostry hr Aleksandra Skrzyńskiego. Nadleśnictwo próbuje nawiązać kontakt z żyjącymi członkami rodziny Sobańskich w sprawie uzyskania ewentualnego zezwalania na wykonanie poważniejszych prac konserwatorskich. 

Dodatkowo piramida ze względu na swój wiek, bez wątpienia jest obiektem zabytkowym, natomiast z nieznanych przyczyn nie jest wpisana do rejestru zabytków, prowadzonego przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Wydaje się jednak, że jakiekolwiek istotniejsze  prace renowacyjne powinny być w tym przypadku uzgodnione z Konserwatorem Zabytków lub przynajmniej przez niego zaopiniowane.  Wykonawcą takich prac też powinny być osoby ze stosownymi uprawnieniami konserwatorskimi, a koszt takich specjalistycznych prac może być znaczący.  

Na koniec trzeba też zaznaczyć sam wpis do wspomnianego rejestru zabytków ostatecznie też powinien nastąpić, aby nie było wątpliwości czy mamy do czynienia z oficjalnym zabytkiem czy tylko ze zwykłą budowlą.

Wracając jednak do kwestii usunięcia rozwijających się na Piramidzie roślin, pragnę zwrócić uwagę, że jest to możliwe do wykonania bez zbędnej zwłoki. Ze względu jednak, że takie doraźne działanie nie załatwi problemu, poszukujemy kompleksowych rozwiązań. Nie chciałbym zapeszać, ale wygląda na to, że pojawił się podmiot, z którym nawiązaliśmy współpracę mającą na celu kompleksowe odrestaurowanie Mauzoleum Skrzyńskich i Sobańskich w Zagórzanach.  

Właśnie w tym miejscu rozmowa nabrała nieoczekiwanego rozpędu. Wygląda na to, że opisane powyżej problemy i przeszkody związane z konserwacją Piramidy, nie są niemożliwe do pokonania. Pan Konrad Barczyk przekazał nam kilka informacji, które doprowadziły nas do osoby, która – mamy nadzieję – będzie kluczem do gruntownego zabezpieczenia grobowca rodziny Skrzyńskich w Zagórzanach.

Już niedługo część druga. Opowiemy Wam szczegółowo czego się dowiedzieliśmy na temat planowanych zmian i nie tylko!