Rodzina szuka szczątków żołnierza. Apel do mieszkańców Gorlic, Biecza i Jasła

W takich rodzinnych poszukiwaniach czas działa przeciwko pamięci. Z każdym rokiem ubywa świadków, a szczegóły – nazwy przysiółków, potoczne określenia miejsc, opowieści przekazywane przy stole – potrafią rozmyć się w kolejnych wersjach. Pani Jolanta pisze wprost, że bliscy chcą jednego: odnaleźć szczątki wujka i zapewnić mu godny pochówek. W emocjonalnym tonie dodaje, że dla nich jest bohaterem.

Rodzina sygnalizuje, że szuka informacji przede wszystkim „w stronę Jasła”, ale liczy również na odzew od osób z okolic Biecza i Gorlic. Ten kierunek może oznaczać zarówno miejsce ostatnich walk, jak i obszar, gdzie mogło dojść do doraźnego pochówku, późniejszych przeniesień lub zatarcia śladów. Dla czytelników z regionu to ważna wskazówka: często w domowych archiwach są pojedyncze notatki, stare zdjęcia cmentarzy, zapiski o „mogiłach w lesie” albo wspomnienia o ekshumacjach sprzed lat.

W praktyce najbardziej pomagają dane możliwe do sprawdzenia: przybliżona data i okoliczności śmierci, możliwa jednostka lub formacja, nazwy miejscowości i przysiółków, a także nazwiska osób, które w rodzinnej pamięci przewijają się jako świadkowie. Pani Jolanta zaznacza, że dysponuje materiałami z książek i zdjęciami – to istotne, bo w takich sprawach liczy się każdy detal, nawet podpis pod fotografią czy adnotacja na marginesie.

W Polsce instytucją prowadzącą prace poszukiwawcze i identyfikacyjne w sprawach nieznanych miejsc pochówku osób poległych w walkach o niepodległość oraz ofiar totalitaryzmów jest Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN. W opisie działalności IPN wskazuje, że prowadzi prace badawcze i ekshumacyjne w wielu miejscach w kraju i za granicą.

W sprawach związanych z poszukiwaniem miejsc pochówku IPN udostępnia kontaktowy adres e-mail [email protected], na który – zgodnie z informacją publikowaną przez Instytut – można kierować zgłoszenia i informacje o możliwych lokalizacjach.

Dla tropów prowadzących przez Małopolskę pomocna może być także regionalna ewidencja. Małopolski Urząd Wojewódzki prowadzi internetową bazę grobów i cmentarzy wojennych wraz ze spisami pochowanych (obejmującymi m.in. I i II wojnę światową oraz walki o niepodległość).

Taka wyszukiwarka bywa pierwszym krokiem: pozwala sprawdzić, czy nazwisko już figuruje w rejestrach albo czy w okolicy istnieją kwatery, w których mogły trafić szczątki po powojennych przeniesieniach.

W przypadku nowych informacji rodzina i osoby zgłaszające tropy powinny pamiętać, że ewentualne prace terenowe, ekshumacje i przeniesienia szczątków podlegają formalnym procedurom i wymagają udziału uprawnionych instytucji. W praktyce państwowy nadzór nad grobami i cmentarzami wojennymi realizowany jest na poziomie województw, a administracja rządowa prowadzi w tym zakresie działania i współpracę z samorządami.

Równolegle funkcjonują programy wsparcia opieki nad grobami i cmentarzami wojennymi prowadzone przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, co pokazuje, że temat ma stałe miejsce w systemie instytucjonalnym.