O cukrzycy porozmawialiśmy... z ortopedą! [część I]

Czym jest cukrzyca? Kilka słów wstępu

Aby opisać cukrzycę poprawnie medycznie należałoby sięgnąć do definicji.

Cukrzyca jest to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny. 

W prostych słowach można powiedzieć, że cukrzyca to stan/choroba gdy organizm gorzej lub w ogóle nie radzi sobie cukrem (glukozą). Człowiek dostarcza produkty zawierające węglowodany, a te są wchłaniane z przewodu pokarmowego do krwi i tu pojawia się problem – w części lub całkowicie niewydolny jest system odpowiedzialny za transport glukozy z krwi do komórek organizmu. 

Tak więc pomimo obecności glukozy we krwi komórki nie mogą jej wykorzystać! Dla przeżycia nie jest to zbyt wielki problem, gdyż jesteśmy w stanie korzystać z alternatywnych źródeł energii (np. tłuszczy). Niestety przewlekły stan podwyższonego poziomu cukru we krwi (hiperglikemia) wpływa bardzo niekorzystnie powodując wiele poważnych powikłań.

Jest kilka rodzajów cukrzycy, różniących się specyfiką, sposobem leczenia oraz wiekiem w jakim może się rozwinąć.

Kogo cukrzyca może dosięgnąć?

Cukrzyca może wystąpić u każdego człowieka. Wynika to z wielu potencjalnych przyczyn jej rozwoju. Bardzo duże znaczenie ma genetyka ale niewątpliwie istotnymi czynnikami wystąpienia są zarówno dieta oraz aktywność fizyczna a także różne substancje chemiczne (również leki) czy zakażenia.

U większości jest to choroba przewlekła, czyli trzeba ją leczyć do końca życia. W niektórych przypadkach (np. cukrzyca ciążowa) jest stanem przejściowym.

Jakie są najbardziej rozpowszechnione mity/nieprawdziwe stwierdzenia na temat cukrzycy?

Jest ich całkiem sporo:

• chorują tylko osoby w podeszłym wieku – niestety na cukrzycę chorują również dzieci
• chorują tylko osoby otyłe – co prawda otyłość jest jednym z czynników predysponujących do rozwoju cukrzycy (szczególnie typu 2), jednakże osoby z prawidłową masą ciała również mogą zachorować
• cukrzyk nie może jeść słodyczy – oczywiście optymalnym jest ograniczenie słodyczy. Nie znaczy to jednak że nie można ich spożywać. Przy dobrze prowadzonej cukrzycy (szczególnie w przypadku cukrzycy insulinozależnej) i wiedząc jakie jest zapotrzebowanie na insulinę można bez większego problemu „zabezpieczyć” się przed hiperglikemią
• od jedzenia dużej ilości słodyczy dostaniesz cukrzycy – nie jest to prawda chociaż nieprawidłowa dieta predysponuje do cukrzycy
• na niedocukrzenie (hipoglikemię) najlepsza jest czekolada – czekolada nie jest zła lecz najlepszym sposobem jest czysta glukoza (dostępna w kostkach oraz w postaci płynnej lub żelowej, w dodatku smakowa, w fajnie zapakowanych saszetkach) lub po prostu zwykły cukier z cukierniczki
• pompa insulinowa sama pilnuje dobrych cukrów – jeszcze nie jest tak super, chociaż producenci jak i osoby prywatne tworzą systemy i algorytmy sprawiające, że pompy są coraz bardziej inteligentne. Niestety jeszcze daleka droga do całkiem autonomicznej pompy i nadal musimy „wklikać” dawkę insuliny przed posiłkiem.
• cukrzyk nie może uprawiać sportów – mit, szczególnie w obecnych czasach gdy jest dostępnych wiele różnych systemów ciągłego monitorowania glikemii z aplikacjami, w których można ustawić progi alarmów informujące np. o spadku cukru.

Jakie ograniczenia nakłada na chorego cukrzyca?

W gruncie rzeczy to zależy od typu cukrzycy i wieku chorego. W cukrzycy typu 2 przewrotnie można by powiedzieć, że nie nakłada ona na chorego żadnych ograniczeń a przynajmniej do pewnego czasu (ponad połowa przypadków przebiega bezobjawowo i chorobę wykrywa się przypadkowo lub w badaniach przesiewowych).

Cukrzyca nie boli. Wielokrotnie objawy towarzyszące cukrzycy nie przeszkadzają na tyle by się tym bardzo przejmować lub po prostu chory ich nie dostrzega. 

W cukrzycy insulinozależnej objawy mogą wystąpić gwałtownie nawet w postaci kwasicy i śpiączki ketonowej.

Także w przypadku cukrzycy, jak i wielu chorób przewlekłych, to nie sama choroba nakłada ograniczenia, a chory, który ma świadomość niekorzystnych powikłań.

Z rzeczy o które cukrzyk powinien dbać:

• monitorowanie poziomu cukru (standardowo przy pomocy glukometru a najlepiej za pomocą systemu ciągłego monitorowania glikemii)
• prawidłowa dieta
• ruch – wiem, że to trochę przereklamowany „termin”, ale regularne ćwiczenia naprawdę zmieniają profil glikemii u chorego
• okresowe badanie hemoglobiny glikowanej (HbA1C)
• zawsze mieć coś słodkiego pod ręką

Trochę inaczej wygląda sprawa, gdy cukrzyca dotyka małe dziecko. Wtedy wszystkie obowiązki przejmują rodzice. 

Niestety ze względu na ciągły rozwój dziecka, liczne infekcje (np. w okresie przedszkolnym) prawidłowe prowadzenie cukrzycy jest dużo trudniejsze niż u osoby dorosłej. Dochodzi do tego fakt, że małe dziecko nie zawsze współpracuje i może się zdarzyć sytuacja, gdy dziecko otrzyma bolus (przyp. red. dawkę) insuliny przed posiłkiem ale stwierdzi, że jednak jeść nie będzie. Wiele osób nie zdaje sobie z tego sprawy (ja początkowo także) jak trudną, wymagającą i wyczerpującą psychicznie i fizycznie jest cukrzyca u dziecka.

Innym problemem, u osób już leczących się insuliną, jest możliwość wystąpienia hipoglikemii, a należy pamiętać, że nie u każdego człowieka, lub nie zawsze występują objawy prodromalne (przyp. red. objawy zwiastujące).

Jakie są najpoważniejsze zagrożenia nie leczenia lub nieprawidłowego leczenia cukrzycy?

Nieleczona cukrzyca wiąże się ze stanem przewlekłej hiperglikemii, która powoduje uszkodzenie, zaburzenie czynności a w końcu niewydolność różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych. Są to procesy nieodwracalne, nie da się ich cofnąć.

Najpoważniejsze z nich to oczywiście powikłania sercowo-naczyniowe, które są główną przyczyną zgonów.

Dodatkowym niebezpieczeństwem, o którym mało kto wie, a wielu diabetologów przestrzega to nagłe, duże wahania glikemii.

Być może czytając ten tekst zastanawialiście się dlaczego rozmawiamy o cukrzycy z... ortopedą? Tego dowiecie się już niebawem, w części drugiej!