Początkowo kolędy w Cesarstwie Rzymskim były pieśniami noworocznych, z czasem nabrały charakteru religijnego i stały się pieśniami obrzędowymi śpiewanymi podczas różnych uroczystości. Za pierwszą znaną kolędę uznaje się łaciński hymn „Jesus refulsit omnium” („Jezus oświeca wszystko”) autorstwa św. Hilarego z 336 roku. Jednak dopiero św. Franciszek z Asyżu w XIII wieku wprowadził tradycję śpiewania kolęd podczas mszy i nabożeństw w okresie Bożego Narodzenia.
W Polsce pierwsza kolęda w języku polskim, „Zdrów bądź Królu Anjelski”, pochodzi z 1424 roku. Polskie kolędy z XV i XVI wieku to głównie pieśni ludowe lub przekłady z łaciny.
W XVII wieku pojawiły się kolędy realistyczne, które wprowadzały liczne szczegóły obyczajowe swojej epoki. Wśród nich znajdują się takie utwory jak „Bóg się rodzi" Franciszka Karpińskiego oraz „Mizerna, cicha stajenka licha” Teofila Lenartowicza. Kolęda "Bóg się rodzi", znana także jako „Pieśń o Narodzeniu Pańskim", to jedna z najbardziej znanych i najpiękniejszych polskich kolęd.
Najbardziej znaną na świecie kolędą jest „Cicha noc”, stworzona na początku XIX wieku przez księdza Josepha Mohra, z muzyką Franza Xavera Grubera. Ta pieśń została przetłumaczona na ponad 300 języków i dialektów.
W XX wieku w Polsce, kolędy często przyjmowały formę utworów o tematyce patriotycznej i socjalistycznej, zwłaszcza w okresach zaborów, stanu wojennego, oraz powstań narodowych. W tych kolędach wyrażano zarówno nadzieje na odbudowę suwerennego państwa, jak i aspiracje społeczne i polityczne.
Jedną z pierwszych kolęd o charakterze patriotycznym jest „Hymn do Boga” z 1830 roku, śpiewany na melodię „Bóg się rodzi”. Tekst tej kolędy odzwierciedlał doświadczenia związane z Powstaniem Listopadowym. Inne utwory, takie jak „Pan z nieba" i „Polska kolęda" Kamila Balińskiego, podkreślały aspiracje narodowowyzwoleńcze.
W okresie powstania styczniowego pojawiały się kolędy z wyraźnymi tonami narodowowyzwoleńczymi, np. w pieśni „Pan z nieba” nawoływano do narodowego zmartwychwstania i wolności.
Wiek XX przyniósł kolędy o charakterze socjalistycznym i rewolucyjnym, które wyrażały niechęć do bogaczy i solidarność z proletariatem. Na przykład, w „Hej kolęda, kolęda!” wyrażano myśl o braterstwie między różnymi narodowościami. "Kolęda robotnicza", śpiewana na melodię „Wśród nocnej ciszy”, podkreślała wagę walki klasowej. Legiony Polskie również znalazły odzwierciedlenie w kolędach, takich jak „Kolęda o legionistach, przybieżeli od patroli" i „Kolęda żołnierska”. Te pieśni podkreślały walkę o wolność Polski. Po odzyskaniu niepodległości powstały utwory takie jak „Radość Polaka w święto Bożego Narodzenia” autorstwa księdza podpisującego się jako J. R., który dziękował Bogu za uwolnioną ojczyznę.
Współczesne kolędy często bazują na melodii wcześniej znanych utworów, jak mazurki czy obertasy, a czasem tworzone są nowe kolędy przez współczesnych twórców. W polskim dorobku kulturalnym zachowało się ponad 500 kolęd i pastorałek. Pastorałki, z kolei, to bożonarodzeniowe pieśni z elementami folkloru, które nie są śpiewane podczas nabożeństw kościelnych.
Tak więc, kolędy ewoluowały przez wieki, zyskując na znaczeniu w tradycjach bożonarodzeniowych na całym świecie.
Ogólnie, w Polsce przyjęło się, że kolędy można śpiewać w kościele od Wigilii do 2 lutego (święto Matki Bożej Gromnicznej), chociaż w niektórych kościołach śpiewanie kolęd kończy się już po Święcie Trzech Króli.
A czy w Waszych domach podczas Wigilii podtrzymujecie tradycję ich śpiewania? Podzielcie się w komentarzach swoimi doświadczeniami.
Wesołych Świąt!
Napisz komentarz
Komentarze